منظور از ظالم اول ، ثاني و ثالث و رابع درفرازهاي آخر زيارت عاشورا چيست؟

منظور اولين و دومين و سومين و چهارمين افرادي هستند كه ظلم را بر محمد و آل او صلوات الله عليهم اجمعين روا داشتند يعني مؤسسان اساس ظلم، همچنان كه در قرآن مجيد سوره احزاب آيه پنجاه و هفت خدا لعن فرموده افرادي كه خدا، حضرت رسول و اهل بيت رسولش را اذيت نمودند.

 آيا اعمال پدر و مادر در نسل‏هاى بعد اثر دارد و اين تأثير با عدالت سازگار است؟

چرا اگر گذشتگان ما، كار خوب يا بد انجام داده باشند نتايج آن كارها در اين دنيا به ذريه‏ى او مى‏رسد؟ آيا اين مطلب با عدالت خداوند در تناقض نيست؟

در صورت عمل بد آنها وظيفه‏ى ذريه‏ى آنها چيست تا در امان باشند؟

پاسخ:

 تأثير اعمال پدر و مادر در نسل آينده:

در پاسخ، نظر شما را به نكات زير جلب مى‏كنيم:

1. اصل اثرگذارى اعمال پدران بر فرزندان در دو بخش «جسمى» و «روحى» از جمله خبرهايى است كه قرآن و روايات ما را به آن رهنمون فرموده‏اند؛ «1» دانشمندان علوم تجربى نيز در برخى جهات به همين نتيجه رسيده‏اند.

2. لازم است بدانيم كه «آثار اخروى» اعمال انسان‏ها به هيچ وجه به شخص ديگر نمى‏رسد اما آثار دنيوى اعمال در صورت مشيت الهى و خواست خداوند با عنوان «نعمت بخشى» و يا «عذاب» و يا «امتحان» به شخص ديگر مى‏رسد  همانگونه كه علامه‏ى طباطبايى در ذيل آيه‏ى 9 از سوره‏ى نساء فرموده‏اند. «1»

3. دقت در اين مطلب لازم مى‏نمايد كه تأثيرگذارى، ريشه در اختيار انسان‏ها دارد و لذا انسان‏هاى خوب و پرهيزكار آثار خوبى را در فرزندان و ذريه‏ى خود بر جاى مى‏گذارند و انسان‏هاى بدكردار و بى‏مبالات بر اثر سوء اختيار تأثيرات ناگوارى را در نسل خود بر جاى مى‏گذارند، با اين حال ما با دو دسته از تأثيرات روبه‏رو خواهيم بود. 1. تأثيرات خوب 2. تأثيرات بد.

يعنى همانطور كه به افراد «تاثيرات بد» منتقل شده، «تاثيرات خوب» را نيز به ارث برده‏اند، و سرّ اين نقل و انتقال‏ها نيز در نظام «عِلّى و معلولى» هست كه حاكم بر پديده‏هاى اين جهان است. «2»

4. ولى آنچه مهم است اين است كه اين تأثيرات منفى و بد، جزئى و سطحى مى‏باشد و آنقدر بزرگ نيست كه غيرقابل تغيير باشند.

به عبارت ديگر مثلث شخصيت انسان از سه ضلع «اراده»، «محيط» و «وراثت» تشكيل شده است.

كه «اراده» نقش مهم و اصلى را بازى مى‏كند و مى‏تواند آثار محيط و وراثت را از بين ببرد و وضعيت را به نفع انسان رقم بزند. چنانچه همسر فرعون با اراده قوى توانست در محيط فاسد بر مشكلات فائق آيد و رستگار شود.

از اين رو با توجه به مطالب فوق مى‏بينيم: اثراتى كه از گذشتگان به ما رسيده «تنها» سبب، براى «شقاوت» و «سعادت» انسان نمى‏باشد.

بلكه اين آثار در وجود انسان فقط «زمينه‏اى» است براى شقاوت و سعادت كه تغيير و درمان آن ممكن مى‏باشد.

و زحمت‏هايى كه براى تغيير يا درمان اين آثار منفىِ موروثى متوجه انسان مى‏شود، خداوند بدون مزد و پاداش نمى‏گذارد.

لذا انسانى كه از گذشتگانش صفت بُخل به او رسيده، وقتى با خود مبارزه مى‏كند و انفاق مى‏كند اجر و منزلت و پاداش او نزد خدا، از ديگران بيشتر است.

و همين طور در مورد آثار ديگر.

و به همين ترتيب انسانى كه از پدر و مادر فاسد و گناهكار به دنيا آمده و در محيط فاسد زندگى كرده و مرتكب گناه شده، روز قيامت عذاب او كمتر است از شخصى كه از پدر و مادر صالح و در محيط سالم بدنيا آمده ولى مرتكب گناه شده است.

ولى به هر حال عذاب دارد، چون خداوند به او اراده داده بود و مى‏توانست بر آثار «وراثت» و «محيط فاسد» خود غلبه كند.

از آنچه گذشت معلوم شد: شخصى كه در خانواده‏ى فاسد به دنيا آمده با شخصى كه در خانواده‏ى صالح به دنيا آمده هر دو در پيشگاه خدا مسئولند و مؤاخذه مى‏شوند ولى اين مؤاخذه به طور يكسان نمى‏باشد تا عدالت خدا زير سوال برود.

بلكه هر كدام نسبت به امكانات و موهبت‏هايى كه خدا به آنها داده (مثل پدر و مادر صالح و ...) مسئول مى‏باشند و بايد پاسخگو باشند و اين است «عدل الهى».

__________________________________________________

 (1). در قرآن كريم مى‏توانيد به آيه‏ى 9 از سوره‏ى نساء و آيه‏ى 80 و 82 از سوره‏ى كهف و تفاسيرمربوط به آن رجوع فرماييد

__________________________________________________

 (1). الميزان، ج 13، ذيل آيه‏

 (2). براى اطلاعات بيشتر در مورد نظام على و معلولى (علت و معلول) مى‏توانيد رجوع فرماييد به كتبى كه در پايان بحث معرفى مى‏شود